Halka Arzda Oransal ve Eşit Dağıtım Nedir?

Yatırım dünyasına yeni adım atan kullanıcılar, dağıtım özellikleri hakkında bilgi sahibi olmaya çalışır. Yani şirket hisselerinin nasıl dağıtılacağı, yatırımcıların merak ettiği konular arasındadır. Eşit ve oransal olmak üzere uygulanan iki tip dağıtım şekli, farklı özelliklerle uygulanır.

Şirketler, hisselerinin bir kısmını halka açarak ortak alma yoluna gider. Şirketlerin birden fazla kez hisselerini halka açması, toplam sermayenin olumlu yönde artış göstermesine katkı sağlar. Halka arz olan şirketler; likidite, kurumsallaşma, tanıtım, kredibilite ve finansman ihtiyaçlarını tamamlamak için bu yola başvurur.

Halka arz dönemleri ise yetkili kurumlar tarafından açıklanır. Başvuru dönemlerinde yatırımcılar, hisse alımı için katılımda bulunur. Ayrıca yatırımcılar, borsada halka arz olan Şirketlerin hisselerine borsalar üzerinden de yatırım yapabilir. Peki halka arzda uygulanan eşit dağıtım ve oransal dağıtım nedir, nasıl uygulanır?

Bu yazımızda halka arz işlemlerinde oransal ve eşit dağıtım sisteminin nasıl işlediğini ve özelliklerini ele aldık.

Oransal Dağıtım Ne Demektir?

Borsada oransal dağıtım nedir?” sorusunun birden çok açıklaması vardır. Oransal dağıtım yönteminde, yatırımcıların satın alma emirleri ve hisse senetlerini satın alma gücüne göre payları belirlenir. Büyük yatırımcılar için avantaj sunan oransal dağıtım, daha fazla hisse senedine sahip olma imkanı sağlar. Ayrıca halka arza katılım sayısına ve kişilerin talep ettiği pay miktarına bağlı olarak yapılan dağıtım olarak da tanımlanır. Oranlama yöntemi ile dağıtılan hisseler, borsalarda değerlendirmeye ve yatırım aracı olarak kullanılmaya uygun özelliktedir.

Verdiği satın alma emrine göre hisse sahibi olan yatırımcılar, büyük miktarlı harcamalarla daha çok lot alabilir. “Oransal dağıtım ne demek?” sorusunun cevabını daha net anlamak için bir örnekle açıklayalım.

Örnekte her bir lot için 10 TL’den oransal olarak toplam 770 lot hisse senedi halka arza çıkan şirkete, A yatırımcısı 100.000 TL’lik, B yatırımcısı ise 1.000.000 TL’lik yatırım talebinde bulunmuş olsun. Halka arza katılan toplam kişi sayısına göre yapılan oranlamada, A kişisinin hesabına 70 lot geçerken B kişisine ise 700 lot geçişi olur. Doğru orantı yöntemiyle tespit edilen lot hak edişi, büyük miktarlı yatırımcılara avantaj sağlarken küçük ölçekli kişilerin ise az sayıda hisse sahibi olmasına neden olur.

Halka Arzda Oransal Dağıtım Nasıl Hesaplanır?

Borsalar üzerinden halka arz edilen şirket hisseleri, belirli formüllere göre hesaplanarak pay edilir. Oransal dağıtım yönteminde toplanan taleplerin hacmi ve arz miktarı, hisse paylaştırma aşamasına etki eder. Halka arz oransal dağıtım işleminde, payların ne şekilde yatırımcılara dağıtılacağı izahnamelerde açıklanır. Oransal dağıtım hesaplama formülünde; talep miktarı, arz edilen hisse adedi, talep katı ve arz oranı terimleri yer alır.

Şirketlerin sıkça tercih ettiği oransal dağıtım hesaplaması şu şekildedir:

⦁ Toplam talep miktarı / halka arz edilen miktar = Talep katını verir.

⦁ 1 / talep katı oranı ise arz oranını bulmayı sağlar.

⦁ Yatırımcıların sahip oldukları lot sayısı da arz oranı X talep edilen lot sayısı formülüyle hesaplanır.

Oransal dağıtıma örnek verelim. 50 milyon lot payın satışa sunulduğu bir halka arz işleminde, lot fiyatının 15 TL olduğunu varsayalım. Toplam talep miktarı 1.000.000.000 olursa 1.000.000.000/50.000.000 = 20 olarak talep katı ortaya çıkar. 1/20 hesaplamasıyla da arz oranı 0.05 olarak tespit edilir. 15.000 TL’lik talep açan bir yatırımcı 1000 lot yerine 0.05 X 15.000’den 750 lot olarak bulunur. Böylece yatırımcının hesabına 750 lot geçişi olur.

Oransal dağıtımda yatırım beklentisine uygun lot sahibi olmak, her zaman doğru tespitle gerçekleşmeyebilir. Bunun sebebi, yatırımcı büyüklüğünün ve arz oranının her an değişmesidir.

Eşit Dağıtım Nedir?

Her yatırımcının eşit şekilde hisse sahibi olduğu halka arz yöntemi, denk dağıtımlı olarak da tanımlanır. Ayrıca küçük miktarlarla yatırım yaparak daha çok hisse sahibi olunan yöntem olarak da ifade edilebilir. Halka arz eşit dağıtım sistemi, çok yüksek miktarda talepte bulunmaya gerek olmaksızın her yatırımcının eşit oranda lot sahibi olmasına imkan sağlar. Herkesin şirketten eşit paylarda hisse sahibi olmasını sağlayan bu dağıtım yönteminde, eşit dağıtım miktarına denk gelen sayıda pay/lot talep edildiği sürece halka arz işlemi için yatırılan ilave talep miktarının bir önemi bulunmaz.

Küçük ölçekli yatırımcı gruplarının ihtiyaçlarına uygun çözümler sunan eşit dağıtım, bireysel yatırımcıların halka arz projelerine katılmasını kolaylaştırır. Böylece şirkete ait hisseler, geniş bir yatırımcı tabanı tarafından paylaşılır. Büyük yatırımcıların veya kurumsal firmaların hisse senedi alım metoduna pek uymayan eşit dağıtım sistemi, küçük ölçekli kişilere daha fazla hitap eder. Bunun yanı sıra şirketler eşit dağıtım sistemini halka arzlarda seçerek geniş kitlelere ulaşmayı hedefler. Bu sayede şirketler, likidite varlığını da kısa sürede artırabilir.

Oransal Dağıtım ve Eşit Dağıtım Arasındaki Farklar Nelerdir?

Oransal dağıtım ve eşit dağıtım sistemleri arasında farklı kriterler vardır. Her iki yöntem de halka arz işlemi için avantaj ve dezavantajlar içerir. Birbirinden farklı yatırımcıların ihtiyacına yönelik dağıtım yöntemlerinde, hangi sisteminin daha çok kazandıracağı hakkında kesin bir fikir vermek mümkün değildir. Arz talebi, şirketin türü, hisse senedi sayısı ve katılım oranı, yöntemlerin kârlı veya zararlı olmasında etkilidir.

Oransal dağıtım ve eşit paylaşımlı sistem arasındaki farkları aşağıdaki tabloda bulabilirsiniz.

Oransal Dağıtım	Eşit Dağıtım
Arz talebine göre dağıtılan lotlar, yatırım hacmine göre belirlenir.	Her yatırımcı aynı miktarda hisse sahibi olur.
Büyük yatırımcılar beklenenden daha fazla hisse senedi alabilir.	Küçük yatırımcılara avantaj sağlar.
Kurumsal katılımcılar tarafından yoğun talep görür.	Bireysel yatırımcıların katılım oranı daha yüksektir.
Daha dar sayıda büyük yatırımcının talepte bulunması beklenir.	Geniş bir yatırımcı kitlesine hitap eder.
Büyük şirketler oransal dağıtım yöntemiyle halka arz talebi başlatır.	Küçük ölçekli işletmeler, halka arza çıkarken eşit dağıtım sistemini sıkça kullanır.
Toplam likidite tutarı, beklenenden daha düşük olabilir.	Yatırımcı portföyü geniş, yatırım miktarı beklenenden fazla olabilir.

Şirketlerin halka arz yöntemiyle ne kadar fon toplamak istediği, hangi yöntemi kullanacağında etkilidir. Borsalarda halka arza çıkılan dağıtım sistemleri, küçük ve büyük ölçekli şirket türlerine göre farklı kâr durumları oluşturur. Bazı durumlarda ise halka arz edilen paylar, beklenenin altında satış karşılığı bulur.

Bu gibi durumlarda hisselerin birim fiyatlarında düşüşün önüne geçmek için hakim hissedarlar halka arzı takip eden belirli bir süre boyunca borsada pay satışı yapmayacağına ilişkin taahhütte bulunur. Düşüş baskısının önüne geçmeye yardımcı olan lock-up yöntemi, şirketin arz talebinde de olumlu ya da olumsuz karşılık bulabilir.

N Kolay ile şirketlerin açmış olduğu halka arz projelerine hızlı ve pratik şekilde katılabilirsin. N Kolay trader sistemi üzerinden hisse senedi kodunu aratabilir ve halka arz başvurunu dilediğin şekilde gerçekleştirebilirsin. Tasarruf yatırımlarında avantaj sağlayan N Kolay halka arz hizmetlerine katılmak için hisse hesabını kolayca açabilirsin.

Mobil trader uygulamamızla hisseleri yakından takip edebilir ve halka arzlara her an katılım sağlayabilirsin. Ayrıca N Kolay trader uygulamasıyla halka arz edilen şirketleri ve katılım şartlarını da kolayca bulabilirsin. Böylece hangi arz projesinin yatırım şartlarına uygun olduğuna kolayca karar verebilirsin. Bu gibi avantajlardan yararlanmak ve hisse işlemi hesabı açmak için N Kolay ile halka arzlara sen de hemen katıl!

Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.