Gelir Vergisi (Stopaj) Nedir, Nasıl Hesaplanır?

Ekonomik büyüme ve kalkınmanın teşviki için kamu yatırımları ve sosyal programlar, sürdürülebilir finansman kaynaklarına ihtiyaç duyar. Sağlık, eğitim, altyapı ve diğer hizmetlerin sunulmasını sağlayan bu programlar; gelişmiş, işlevsel, düzenli bir toplum oluşturmanın önemli bir parçasıdır ve vatandaşlar olarak ödediğimiz vergilerle finanse edilir. Kelime anlamı olarak “kaynaktan kesme” anlamına gelen stopaj da vergi sisteminin kritik bir bileşeni olarak vergi akışını daha küçük ölçeklerde ve sürekli olarak sağlamayı amaçlar.

Bu yazımızda stopajın ne olduğunu açıklamanın yanı sıra stopajın nasıl hesaplandığı gibi pek çok farklı konuya değineceğiz.

Stopaj Nedir?

Stopaj, bir vergi ödeme yöntemi olarak tanımlanabilir. Gelir henüz sahibine ulaşmamışken yapılan vergi kesintisine “stopaj” ismi verilir. Örneğin bir işveren, çalışanına maaş ödemesi yaparken yani çalışanın geliri henüz onun eline ulaşmamışken maaş üzerinden stopaj kesintisi yapar. Bu kesinti, çalışan adına vergi dairesine yatırılır. Böylece çalışanın aldığı ücret üzerinden vergi ödemesine gerek kalmaz. Bu aşamada unutulmaması gereken önemli nokta ise çalışanlar için ödenen gelir vergisinde stopaj indiriminin uygulanmasıdır. Birinci derece, ikinci derece ve üçüncü derece engelliler için farklı oranlarda stopaj indirimi bulunur.

Dolayısıyla gelir vergisi (stopaj), bireylerin ve işletmelerin elde ettikleri gelir üzerinden devlete ödemekle yükümlü oldukları vergi türüne verilen isimdir. Bu noktada gelir kavramının net tanımlanması gerekir. Gelir bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. Hangi gelirlerin vergiye tabi olduğu ise Gelir Vergisi Kanunu ile belirlenmiştir. Hangi gelirlerin vergiye tabi olduğu ise Gelir Vergisi Kanunu ile belirlenmiştir.

Gelir Vergisi Kanunu, gelirin unsurlarını şöyle listeler:

• Ticari kazançlar

• Zirai kazançlar

• Ücretler

• Serbest meslek kazançları

• Gayrimenkul sermaye gelirleri

• Menkul sermaye gelirleri

• Diğer kazanç ve gelirler

Ülkemizde stopaj kesintisi yapılan gelir kalemleri ise şu şekildedir:

• Gayrimenkul sermaye iradı (kira geliri)

• Menkul sermaye iradı

• Ücret

• Gider pusulası

• Serbest meslek ödemesi

Ödemelere göre stopajı beyan edecek taraf da değişiklik gösterir. Maaş ödemelerinde stopaj vergisini beyan zorunluluğu işverene ait iken kira ödemeleri için stopaj vergisini beyan edecek olan taraf mülk sahibidir. Serbest meslek ödemelerinde ise serbest meslek sahibi kişinin vergi mükellefi olmasından dolayı stopaj beyanını yapması gereken taraf da ödemeyi alan kişi yani serbest meslek sahibi kişidir.

Stopaj Nasıl Hesaplanır?

Stopaj hesabı, yapılacak ödemenin niteliğine göre değişiklik gösterir. Kanunlar, yapılacak ödemelere göre hangi yüzde ile stopaj kesintisi yapılacağını netleştirmiştir. Unutulmaması gereken en önemli nokta ise stopaj hesabının her zaman brüt ödeme üzerinden yapılacağıdır.

Örneğin kira stopajı %20 oranında hesaplanır. Yani brüt kira gelirinin %20’si ya da oransal olarak beşte biri, kira stopajı olarak ödenmek zorundadır. Bu bilgi ışığında 20.000 TL tutarındaki brüt kira gelirinin stopaj ödemesi 4.000 TL olarak karşımıza çıkar.

Stopaj hesaplaması yaparken izlenecek adımlar ise şu şekildedir:

1. Brüt tutar belirlenmelidir.

Stopaj ödemeleri, her zaman brüt tutar üzerinden gerçekleştirilir. Dolayısıyla gelir vergisi ödenecek ücret kaleminin brüt tutar olduğundan emin olmalısınız.

2. Uygulanacak stopaj oranı tespit edilmelidir.

Her ödemeden farklı tutarda stopaj kesintisi yapılır. Yapılacak ödemeye göre güncel olan stopaj oranını tespit etmelisiniz.

3. Stopaj vergisi tutarı hesaplanmalıdır.

Brüt tutar üzerinden kesinti yapılacak stopaj oranı bilgisi ile ödenecek stopaj vergisi tutarını hesaplamalısınız.

Gelir ve Kurumlar Vergisi (Stopaj) Nasıl Hesaplanır?

Tıpkı kira stopajı gibi iş yerlerinin çalışanlara ödediği ücretin stopajı da brüt maaş üzerinden hesaplanır. Gelir arttıkça vergi oranı da artar. Fakat bir meslek erbabından (avukat, mali müşavir, vs ) hizmet alınıp karşılığında ödeme yapılacağı zaman stopaj oranı sabittir ve  %20 stopaj kesintisi yapılmalıdır. Yani yapılacak ödemenin türüne göre stopaj hesabı yapılmalıdır.

Stopaj hesabı için her yıl güncellenen stopaj oranları ve gelir dilimine göre değişiklik gösteren brüt ücret tutarlarına dikkat edilmelidir. Güncel rakamlar ve oranlar Resmi Gazete’de yayımlanır.

Stopaj Kesintisi Neden Yapılır?

Stopaj ödemeleri, gelir üzerinden kesinti yapılarak gerçekleştirildiği için stopaj kesintisi şeklinde de isimlendirilir. Stopaj kesintisinin uygulanmasının birkaç önemli nedeni vardır:

• Vergi Hatalarını Azaltma: Stopaj kesintisi, vergi ödemeleri sırasında yapılan hataları en aza indirmenin önemli bir yoludur. Stopaj kesintileri genellikle vergi sistemlerine aşina olan yetkililer tarafından gerçekleştirilir. Bu sayede vergi ödemelerinde meydana gelebilecek hatalar ve yanlışlıklar en aza indirilir.

• Vergi Tahsilatını Kolaylaştırma: Stopaj kesintisi, vergi dairelerine ödenen vergilerin daha güvenli bir şekilde toplanmasını sağlar. Gelir henüz sahibine geçmeden işveren vergi kesintisini yapar ve bu kesintiyi doğrudan vergi dairesine yatırır. Bu sayede çalışanın tekrar vergi ödemesi gerekliliği ortadan kalkar ve vergi tahsilatı daha düzenli hâle gelir.

• Vergi Kaçaklarını Önleme: Stopaj, vergi kaçaklarını önlemek için etkili bir araçtır. Gelir sahibine ulaşmadan önce vergi kesintisi yapılması ve bu kesintinin doğrudan vergi dairesine yatırılması, vergi kaçakçılığını engellemede önemli bir rol oynar. Bu uygulama, vergi kaçaklarını azaltarak vergi sisteminin daha adil ve sağlam bir şekilde çalışmasına katkıda bulunur.

Hatırlatmak isteriz ki stopaj ödemeleri aylık yapılabileceği gibi üç aylık veya yıllık olarak da yapılabilir. Aylık ödemeler gelirin elde edildiği ayı takip eden ay içinde 26. güne kadar, üç aylık ödemeler ise gelirin elde edildiği üçüncü ayı izleyen ayın 26. gününe kadar gerçekleştirilmelidir. Kira geliri gibi yıllık gelirler söz konusu ise stopaj ödemeleri takip eden yılın mart ayında beyan edilerek iki taksit şeklinde mart ve temmuz ayları içinde ödenebilir.

Peki, 2024 yılının vergi dilimlerini nasıl hesaplayacağınızı biliyor musunuz? Bu konuda hazırladığımız “2024 Vergi Dilimleri – Vergi Dilimleri Nasıl Hesaplanır?” başlıklı rehber size bir hayli yardımcı olacaktır.